‘Wy sjogge werom op in weardefolle tiid by VPTZ’

,,Wat ha wy in protte belibbe’’, zeggen Ankje Fokkens (76) uit
Broeksterwâld en Maaike Hekstra (66) uit Feanwâlden. Beide dames zijn al dertig jaar vrijwilliger
bij de Noordoost-Friese afdeling van de VPTZ, oftewel Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg. ,,In
hiele mûle fol, mar it komt derop del dat wy wake by minsken dy’t komme te ferstjerren.’’

Dat waken bij zieke mensen in de laatste levensfase blijkt hard nodig te zijn. Veel mensen die
terminaal zijn willen het liefst sterven in hun eigen vertrouwde omgeving. Voor hun naasten is het
echter zwaar om dag en nacht voor hun geliefde klaar te staan. De vrijwilligers van de VPTZ zijn er om
mantelzorgers te ondersteunen. Vrijwilligers waken vaak ’s nachts bij patiënten, zodat de eventuele
mantelzorger er overdag weer tegenaan kan. Ook overdag kunnen vrijwilligers worden ingezet.
Maaike en Ankje zijn allebei vanaf het eerste uur vrijwilliger bij de VPTZ. ,,Earst hjitte it VTT,
Vrijwilligers Terminale Thuiszorg en dernei VTZ, Vrijwillige Terminale Zorg’’, weet Ankje. Maaike
herinnert zich nog goed wanneer ze begon. ,,Ik wie 36 jier, myn jongste wie sân en gie nei skoalle.
Dêrtroch hie ik romte om wat foar mysels te dwaan. Ik die in kursus foar sikefersoargjende by it
Griene Krús yn Ie. Dêr seach ik dat se minsken sochten foar terminale thússoarch. Sa bin ik der
ynrûgele.’’

Samenwerking Thuiszorg

Ankje had geen ervaring in de zorg, maar maakte het nodige mee bij het overlijden van naasten. Voor
haar was dat de aanleiding om zich op te geven voor de terminale zorg in Noordoost-Friesland. ,,Yn it
begjin wie ik bang dat ik in baan fan bygelyks thússoarchmeiwurkers ôfpakke soe, mar gelokkich wie
dat net it gefal.’’ Integendeel, de vrijwilligers zijn een aanvulling op de mantelzorg en daarmee op de
thuissituatie. Maaike weet nog dat de thuiszorgmedewerkers hen in het begin als concurrenten
zagen, maar door samen te werken bleek al gauw dat ze elkaar alleen maar versterken. En nog
steeds.

Beide vrijwilligsters koesteren warme herinneringen aan de beginjaren. ,,Riek Sybesma en Wil Vogt
hawwe dizze ôfdieling opset, tegearre mei oare frijwilligers dêr’t wy de nammen spitigernôch net
mear fan witte’’ vertelt Ankje. Maaike kan zich het eerste etentje nog goed herinneren. Dat was bij
de Abdij in Dokkum en Wil Vogt had heerlijk gekookt, rijst met gehakt. Bij aankomst kregen de
vrijwilligers eerst Jip en Janneke champagne. ,,Ik sjoch mysels dêr noch stean mei myn glês yn’e hân. Foar it earst sûnt tiden fielde ik my belangryk.’’

‘It rint altyd wer oars’

Maaike doet het vrijwilligerswerk dan ook niet alleen voor anderen, maar ook voor zichzelf. ,,Ik wol
graach fan betekenis wêze foar in oar, mar doch dit wurk ek omdat it my ferriket. It helpen sit yn my,
dit past by my.’’ Datzelfde geldt ook voor Ankje. Zij vinden het allebei mooi om anderen te helpen en
krijgen waardering voor hun werk. ,,Yn it begjin tocht ik wolris, wat dogge wy no eins. Mar meastal is
it allinnich al genôch dat wy der binne. Dat wy goed lústerje, op ús gefoel ôfgean en dogge wat
minsken graach wolle’’, vertelt Ankje. De één heeft meer behoefte om te praten dan de ander en
soms kunnen mensen ook niet meer praten, weet Maaike die haar breiwerk altijd meeneemt. ,,Ik mei graach breidzje, mar fernim ek dat minsken it noflik fine. Dan ha se net it gefoel dat se prate moatte,
mar it kin wol as se dat wolle.’’

Maaike en Ankje komen bij heel wat mensen over de vloer en elke situatie is weer anders. ,,It rint
altyd wer oars. Kinst dy der net op tariede. Derom fyn ik it ek elke kear wer spannend as ik ergens nei
ta riid. Wat tref ik oan, tink ik dan’’, zegt Maaike. Ook Ankje is in haar hoofd bezig met de inzet, al
vanaf het moment dat de coördinatoren – Lysbeth Vellinga en Ankie van der Veen – haar bellen met
de vraag of ze een bepaalde nacht kan waken. ,,De VPTZ hat altyd hiel weardefol foar my west.’’ Toch
heeft de vrijwilligster besloten om dit jaar te stoppen. ,,Ik libje der al wat langer nei ta en sil it wol
misse, mar it is goed sa.’’

Nooit oordelen

Nu ze zo bij elkaar zitten komen alle herinneringen over de afgelopen dertig jaar weer naar boven.
Maaike en Ankje reden altijd met elkaar mee naar de themamiddagen die één keer per maand
worden gehouden. Daarnaast waren er landelijke cursussen waarbij gebruik werd gemaakt van een
map met lesmateriaal. ,,Mar fan de ûnderfiningen fan de mei-kursisten learde ik it measte. Eigen
ervaringen trochjaan wie minstens sa belangryk’’, stelt Ankje. Zo vindt ze het belangrijk om nooit te
oordelen. ,,It komt foar dat der yn in gesin in hiel inkelde kear wat argewaasje is. Betink dan wol dat
dit in spannende tiid foar de minsken wêze kin. Elkenien docht it wer oars en net elkenien hat itselde
talint om help te ferlienen. Dat hindert neat, ast it mar besprekber makkest.’’
Maaike is nog niet van plan om te stoppen bij de VPTZ. ,,Ik fyn it wurk fierstente moai. It fassinearret
my. Doe ‘t ik begûn wie ik nijsgjirrich nei hoe ‘t minsken dermei omgean as se witte dat se dea geane.
Sels bin ik gelovig dus ik wie wol benijd oft dat ek ferskil makket. Mar ik bin der nea achter kommen.’’
De vrijwilligers worden maximaal een half jaar ingezet om naasten te ondersteunen. Uit de praktijk
blijkt dat ze geregeld aan de late kant worden ingeschakeld. Ankje: ,,Ik ha al faak heard dat minsken
seinen ‘as ik dit earder witten hie…’’ Om het goed af te sluiten gaan de vrijwilligers naar de
begrafenis of crematie van de persoon bij wie ze gewaakt hebben.

Terugblik

Van Ankje had het niet gehoeven hoor, dit interview. Het liefst blijft ze op de achtergrond. Maaike
vindt het fijn dat ze nu toch samen terugblikken op de tijd als vrijwilliger van de VPTZ. ,,Witst noch
dat we yn it begjin gjin navigaasje of telefoan hiene? Dan wie it soms bêst lestich om yn it tsjuster te
ûntdekken by welke hûs ast wêze moast. En yn de coronatiid sieten je ek noch mei de avondklok. En
witst de reiskes noch, dy ‘t wy alle jierren makken? Dy moasten we doe noch sels betelje. As wy dan
op stap gongen dan gie der geregeld wat mis mar it wurde altyd wer oplost.’’
En zo kunnen de dames nog uren praten over hun belevenissen bij de VPTZ. ,,Ik kin der by wize fan
sprekken wol in boek oer skriuwe’’, zegt Ankje. Maar dat doet ze niet. Dit artikel in de krant vindt ze
eerst wel genoeg.

Vrijwilliger worden?

‘Er zijn’, dat is de slogan van de Stichting VPTZ afdeling Noordoost-Friesland. Wilt u er ook zijn voor
patiënten en hun naasten in de laatste levensfase? Met het vertrek van twee vrijwilligers zijn nieuwe
mensen van harte welkom. De stichting zoekt mensen die zich net als Ankje en Maaike betrokken
voelen bij dit werk. Ankje: ,,Betink wol dat ast in achterban hast, dizze folslein efter dyn wurk stean
moat. Ek moatst sels goed yn dyn fel sitte. Oars hoechst der net oan te begjinnen.’’

De vrijwilligers van VPTZ Noordoost-Friesland worden professioneel begeleid door coördinatoren die
24 uur per dag, zeven dagen in de week bereikbaar zijn voor hulpvragers. Vrijwilligers worden
klaargestoomd door middel van een basiscursus en krijgen later vervolgcursussen. Ook worden er
regelmatig themamiddagen in Dokkum georganiseerd.

Heb je vragen over vrijwilligerswerk bij VPTZ of behoefte aan hulp? Kijk dan op www.vptz-nofriesland.nl of bel Ankie van der Veen 06–22 14 12 96 of Lysbeth Vellinga 06–12 06 79 50.